Fasıl 26- Eğitim ve Kültür

Faslın Kapsamı

Eğitim, gençlik, spor ve kültür alanları temel olarak üye devletlerin sorumluluğundadır. Bunula birlikte, Avrupa Birliği (AB)'nin İşleyişi hakkında Antlaşma'da (Madde 165-167) yer aldığı üzere AB'de eğitimin kalitesinin artırılmasını sağlamak, kültürel zenginliği korumak ve ortak kültürü geliştirmek adına üye devletler arasında işbirliğinin ve faaliyetlerin desteklenmesi öngörülür.  

Eğitim ve gençlik alanında Lizbon Stratejisi ve ardılı AB 2020 Stratejisi öncülüğünde ortak hedeflere ulaşmak ve ulusal politikaları yakınlaştırmak amacıyla Açık Koordinasyon Yöntemi (Open Method of Coordination) uygulanmaktadır. Açık Koordinasyon Yöntemi yoluyla eğitim ve kültür alanlarında ortak hedefler ve ortak göstergeler belirlenmekte, ulusal eylem planları hazırlanmaktadır. Bu planların raporlanması, izlenmesi ve değerlendirmesi yapılmakta ve ortak öğrenme ve iyi uygulamaların paylaşım çalışmaları gerçekleştirilmektedir.

Eğitim

AB'de eğitim ve öğretim politikaları temel olarak ulusal düzeyde belirlenmektedir. Bu çerçevede AB, ortak hedeflere ulaşılabilmesi için üye ülkeler arasındaki işbirliğini güçlendirmek ve teşvik etmek için destekleyici bir rol üstlenmektedir. Söz konusu politika, ilgili eylem planları ve programlarla güçlendirilmektedir, özel ağ yapılanmaları ve görüş alışverişi platformlarıyla desteklenmektedir.

AB 2020 stratejisinde belirlenen başlıca eğitim hedefleri erken okul terk oranlarının %10 oranının altına düşürülmesi ve yükseköğretim derecesi elde etmiş 30-34 yaş arasındaki bireylerin oranının % 40 seviyesine yükseltilmesidir.

AB eğitim stratejisiyle ülkelerin birlikte çalışması ve birbirinden öğrenmesi ve her seviyede yüksek kaliteli eğitim ve öğretim ile günümüz bilgi toplumuna uyum sağlanması ve ülke ekonomilerinin kalkınmasına katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.  

Eğitim ve Öğretim 2020 Çalışma Programı

Eğitim ve öğretim alanında Avrupa işbirliğinin temellerini atan ve ortak hedeflere dayandırılmış ilk somut çerçeve olan Eğitim ve Öğretim 2010 çalışma programı, Avrupa Birliği Konseyi tarafından Mart 2002'de Barselona'da Lizbon Stratejisi doğrultusunda ortaya konulmuştur. Söz konusu programın amacı ülkelerin eğitim ve öğretim sistemlerinin iyileştirilmesinin desteklenmesi, iyi uygulamaların paylaşılarak ülkelerin birbirlerinden öğrenmelerinin sağlanması ve işbirliğini kuvvetlendirici AB mekanizmalarının geliştirilmesinin Açık Koordinasyon Yöntemi ile sağlanması olmuştur.

Eğitim ve Öğretim 2010 çalışma programından elde edilen çıktılar değerlendirilerek, güncellenmiş bir eğitim ve öğretimde Avrupa işbirliği strateji çerçevesi olarak Eğitim ve Öğretim 2020 geliştirilmiştir. Bu çerçevede, 2020'ye kadarki dönemde Avrupa işbirliğinin birincil hedefleri (a) tüm vatandaşlarının kişisel, sosyal ve mesleki başarı ve memnuniyetlerini (b) demokratik değerleri, sosyal uyumu, aktif vatandaşlığı ve kültürlerarası diyalogu sağlamayı amaçlayarak üye ülkelerin eğitim ve öğretim sistemlerinin gelişimini desteklemek olarak belirlenmiştir.

2020'ye kadar sürecek dönemde eğitim ve öğretimde Avrupa işbirliğinin yol haritası olmasına ilaveten, eğitim ve öğretim sistemlerini bir bütün olarak hayatboyu öğrenme perspektifine oturtarak stratejik bir çerçeve oluşturan Eğitim ve Öğretim 2020 dört stratejik hedef belirlenmiştir:

1. Hayat boyu öğrenmeyi ve hareketliliği gerçekleştirmek,
2. Eğitim ve öğretim sistemlerinin kalitesini ve etkinliğini artırmak,
3. Eşitliği, sosyal uyumu ve aktif vatandaşlığı teşvik etmek,
4. Eğitimin her seviyesinde girişimcilik, yaratıcılık ve yenilikçiliğe (inovasyon) yönelik faaliyetleri artırmak.

Bu stratejik hedefler doğrultusunda, 2020 yılına kadar üye ülkelerin bu alanlarda işbirliğini geliştirmesi tavsiye edilmektedir. Söz konusu stratejik hedeflere, 2010-2020 dönemi için bu hedeflere uygun hazırlanmış göstergeler ve Avrupa temel ölçütleri eşlik etmelidir. Bunların, Avrupa düzeyindeki gelişmelerin bütünsel olarak ölçülmesine ve ne noktaya gelindiğinin görülmesine yardım etmesi beklenmektedir.

Avrupa Komisyonu, Eğitim ve Öğretimin İzlenmesi adı altında yıllık raporlar ile Avrupa çapında eğitim ve öğretim sistemlerinin ET 2020 hedeflerine uyumunu izlemektedir. Söz konusu izleme faaliyetinin verileri kapsamında ET 2020 Taslak Ortak Raporu yayınlamış olup, raporun 23 Kasım 2015 tarihinde yapılacak olan Eğitim Bakanları Konseyinde onaylanması beklenmektedir. Söz konusu taslak ortak rapor 6 yeni öncelik belirlemiştir:

1. Geçerli ve yüksek kaliteli beceriler ile yeterlilikler, istihdam edilebilirlik, yenilikçilik ve aktif vatandaşlık için öğrenme çıktılarına odaklanılması,

2. Kapsayıcı eğitim, eşitlik, ayrımcılıkla mücadele ve vatandaşlık becerileri,

AB'ye üyelik bakımından Türkiye'nin Eğitim ve Öğretim 2020 çalışmalarına katılımı ve uyumu önem taşımaktadır. Her ne kadar eğitim, öğretim ve gençlik üye ülkelerin yetki alanlarında olsa da ulusal politikaların uyumlaştırılması ve açık koordinasyon yöntemiyle paylaşılan hedeflere ulaşılması ortak gayedir. Eğitim Öğretim 2020 ile ortaya konulan hedefler Türkiye'nin de AB sürecinde benimsediği hedeflerdir. Eğitim ve Öğretim 2010 Çalışma Programı Koordinasyon Grubunun ve ilgili alt grupların çalışmalarına aktif olarak katılan Türkiye, Eğitim Öğretim 2020'nin de çalışmalarına katılmakta ve  eğitim ve öğretimde Avrupa temel ölçütlerini dikkate alan çalışmalarını sürdürmektedir.

Bologna Süreci 

Avrupa Yükseköğretim Alanı sürecin özünü oluşturmaktadır. AB 2020 ve Eğitim ve Öğretim 2020 ile uyumlu olan Bologna süreci,

 Avrupa üniversitelerinin yeterli ve sürdürülebilir kaynaklara sahip olmasını,

• . Araştırma ve öğretimde mükemmelliklerini sağlamlaştırmalarını,
• . Üniversitelerin dışarıya açılması ve uluslararası çekiciliğinin artırılmasını,
• . Yükseköğretimde kalite ve hareketliliği geliştirilmesini,
• . Akademik derecelerin tanınırlığı ve karşılaştırılabilirliğini sağlanmasını,
• . Yükseköğretime Avrupa boyutu kazandırılmasını hedeflemektedir. 

AB 2020 Stratejisinden de anlaşıldığı üzere, Avrupa Birliği eğitim kadar gençlik politikalarına da büyük önem vermekte, toplumsal hayatın her alanında gençliğin aktif katılımını desteklemektedir. Bu politika alanında öncelikler AB Gençlik Stratejisi (2010-2018) ile belirlenmiştir. Bu doğrultuda, Gençlik Hamlesi (Youth on the Move) olarak dilimize çevrilen ve AB 2020 kapsamında AB'de akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme için ve özellikle akıllı büyüme başlığı altında gençlerin potansiyelini değerlendirmeyi hedefleyen girişim planı gençlerin nitelikli eğitim ve öğretiminin, işgücü pazarına uyum ve entegrasyonunun, yenilikçilık ve girişimciliğin, hareketliliğinin teşvik edilmesi olarak özetlenebilir. Bununla birlikte, Geliştirlen Avrupa Gençlik Portalı tarafından sunulan hizmetlerle Avrupalı gençlerin toplumsal hayata aktif katılımları kolaylaştırılmıştır.  

Spor

AB düzeyinde Spor üzerine Beyaz Kitap (White Paper on Sport) Avrupa Komisyonu tarafından Temmuz 2007 tarihinde yayımlanmıştır. Aralık 2009'da yürülüğe giren Lizbon Antlaşması (TEU and TFEU)'nın 165. Maddesinde of TFEU ilk kez AB'ye üye devletlerin spor politikalarının desteklenmesi ve koordinasyonu yetkisi vermiştir.  Bu çerçevede Komisyon, 18 Ocak 2011 tarihinde Sporda Avrupa Boyutunun Geliştirilmesi Tebliği ve 21 Mayıs 2015 tarihinde ise AB Spor İş Planını ortaya koymuştur. Söz konusu İş Planında vurgulanan hususlar:

Kültür

Üye ülkeler arasında kültürel işbirliği, Maastricht Antlaşması'na 1992 yılında dahil edildiğinden beri, Birlik yetki alanına resmen girmiştir.

AB Kültür Politikası, yerindenlik ilkesiyle yürütülmektedir. AB, üye ülkeler arasındaki işbirliğinin teşvik edilmesi ve üye ülkelerin eylemlerinin desteklenerek tamamlanması yönünde politikalar izlemektedir. Aynı zamanda, diğer Birlik politikalarının uygulanması esnasında kültürel boyutların da dikkate alınması tavsiye edilmektedir.

Birlik, günümüze kadar kültür ve ilgili alanlarda (örneğin, kültürel miras, mimarlık, edebiyat) kültürel projelere teşvikler sağlamış, kültür endüstrisinin geliştirilmesine önem vermiştir. Bu alanda Avrupa düzeyinde üstün başarılı etkinliklere dikkat çekmeyi ve Avrupa'nın zengin kültürel mirasını ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Kalkınma politikalarının, uluslarası ilişkilerin önemli birer öğesi olarak değerlendirilen kültür alanında AB ortak mirasın korunması, kültürel çeşitliliğin ve zenginliğin korunması ve teşvik edilmesi gibi konulara önem vermekte, kültür alanında üye ülkeler arasında işbirliğini teşvik etmektedir.      

Faslın Müzakere Sürecinde Geldiği Aşama

Türkiye eğitim ve kültür alanlarında Birlik politikalarının hedef ve önceliklerini paylaşmaktadır. Türkiye, eğitim alanında gerek alt yapı gerekse kapasite geliştirme ve nitelik artırmaya yönelik önemli adımlar atmaya devam etmektedir. Türkiye bu başlığa ilişkin AB 2020 Stratejisi ve Eğitim ve Öğretim 2020 çalışma programı kapsamında AB tarafından ortaya konulan hedeflere yönelik önemli adımlar atmakta ve AB düzeyinde yürütülen çalışma platformlarına aktif katılmaktadır. Türkiye Bologna süreci, hayatboyu öğrenme stratejisi ve Birlik Programlarına katılım konularında ileri bir seviyeye ulaşmıştır.  

AB müktesebatı ve politikalarıyla uyum çalışmaları çerçevesinde; Müktesebat uyum alanlarından biri olan, göçmen işçilerin okul çağındaki çocuklarının eğitimi ile ilgili Direktife uyum sağlamak amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan “Göçmen İşçi Çocuklarının Eğitimine İlişkin Yönetmelik” 24936 sayılı ve 11 Kasım 2002 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Türkiye, Hayatboyu Öğrenme ve mesleki eğitim dahil olmak üzere, ilk, orta ve yükseköğretim seviyelerinde eğitimin kalitesinin iyileştirilmesine yönelik olarak eğitim sisteminde reformlara devam etmektedir. Eğitim alanında yatırımların artması ile birlikte okullulaşma oranı ve eğitime katılım artmıştır. Özellikle ilköğretimde cinsiyet farkının giderilmesi ve okullaşma oranının artırılması alanlarında önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Buna ilaveten, istihdam ve eğitim ile öğretim arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi yönünde ilerlemeler sağlanmaktadır.

21 Kasım 2006’da 5544 sayılı Kanun ile kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK), mesleki standartları temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirleme denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırma çalışmalarını sürdürmektedir. MYK, çeşitli STK’lar ve özel sektör ile işbirliği içerisinde Meslek Standartları Geliştirme, Mesleki Bilgi ve Beceri Sınav ve Belgelendirme Merkezlerini kurma çalışmalarını koordine etmektedir. MYK’nın Ulusal Yeterlilik Çerçevesi oluşturma yönündeki hazırlıkları devam etmektedir.

Türkiye, 2010-2013 yıllarını kapsayan Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ilgili kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimlerin etkin işbirliği içinde çalışacağı ve dezavantajlı grupları, kız çocuklarını ve eğitime ulaşmak isteyen tüm yetişkinleri içine alan geniş kapsamlı bir stratejidir. 2014-2018 dönemini kapsayan yeni strateji belgesi önümüzdeki dönemin ihtiyaçlarına cevap vermek üzere revize edilmiştir. Ulusal Hayatboyu Öğrenme Web Portalı geliştirilmiş ve Önceki Öğrenmelerin Tanınması (ÖÖT) ile Hayatboyu Öğrenmenin izleme ve değerlendirme çalışmaları tamamlanmaktadır.

Gençlik ve Spor Bakanlığının 2011 yılında kurulmasıyla birlikte gençlik alanını destekleyici tedbir ve mekanizmaların oluşturulması ve ulusal gençlik politikasının geliştirilmesi yönündeki çalışmalar Bakanlık bünyesinde ele alınmaya başlanmıştır. Gençlik ve spor alanında ulusal düzeyde bir kılavuz olan Ulusal Gençlik ve Spor Politikası Belgesi hazırlanmış ve 26 Kasım 2012 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla kabul edilmiştir.

Türkiye, AB’nin kültürel gelişimin ve kültürel çeşitliliğin teşvik edilmesi ve kültürel mirasın korunması konusundaki temel ilkelerini paylaşmaktadır. Bu kapsamda, Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesine ilişkin UNESCO Sözleşmesi’nin onaylanması için resmi prosedür başlatılmış ve onaylanmasının uygun bulunduğuna dair Kanun Tasarısı TBMM gündeminde yer almaktadır.

İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti çerçevesinde düzenlenen etkinlikler Türkiye ve AB ülkelerinde pek çok insanın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. İstanbul 2012 yılı Avrupa Spor Başkenti seçilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından başlatılan “İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi” Ocak 2011’e kadar devam etmiştir. Avrupalı Seçkin Destinasyonlar Projesi-EDEN kapsamında Türkiye'den 2008 yılında Edirne Kırkpınar, 2009 yılında Kars Kuyucuk Gölü, 2010 yılında Bitlis Nemrut Krater Gölü, 2011 yılında Ankara Hamamönü, 2013 yılındaysa Sakarya’nın Taraklı ilçesi seçilmiştir.

Türkiye, UNESCO Dünya Doğal ve Kültürel Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi onaylayarak kabul etmiştir (Dünya Miras Listesinde Türkiye). 

Eğitim ve Kültür Alanında Türkiye’nin Katılım Sağladığı Birlik Programları

Eğitim ve Kültür alanında Birlik Programlarına katılım uyum sürecinde önemli bir gösterge olarak kabul edilmektedir. Türkiye etkin olarak Birlik Programlarına katılım sağlamaktadır.

Geçmiş dönemlerde Socrates, Hayatboyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına katılan ülkemiz 2014-2020 dönemi için Erasmus+ Programına katılım sağlamaktadır. 2002 yılında AB'nin eğitim ve gençlik alanındaki programlarının yürütülmesi amacıyla AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi (Türkiye Ulusal Ajansı) kurulmuştur. Eğitim ve Gençlik alanında Birlik Programları olan Hayatboyu Öğrenme ve Gençlik Programlarını başarılı bir şekilde yürütmeye devam etmiş, Türk vatandaşları proje hazırlama kapasitelerini artırarak bu programlara yoğun ilgi göstermiştir.

Erasmus+ Programı, eğitim, gençlik ve spor alanlarında sunduğu öğrenim ve staj hareketliliği imkânlarıyla, bireylerin bilgi ve becerilerinin gelişimine, kurumların kapasitelerinin artırılmasına destek olmaktadır. Erasmus+ Programı yükseköğretim, okul eğitimi, Mesleki Eğitim, yetişkin eğitimi, gençlik ve spor sektörlerini desteklemektedir. Türkiye’nin de içinde olduğu 33 Avrupa ülkesini kapsayan programın 2014-2020 dönemi bütçesi 14,7 Milyar Avro olarak belirlenmiştir.

Erasmus+ Programı ilgili detaylı bilgiye Türkiye Ulusal Ajansı internet sayfasından ulaşabilirsiniz.

İlgili Çalışma Grubu Toplantıları: 

T.C. Milli Eğitim Bakanlığı

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı

Mesleki Yeterlilik Kurumu

Türkiye Ulusal Ajansı

Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı

Avrupa Komisyonu Eğitim ve Kültür Genel Müdürlüğü