Avrupa Birliğinde Yasama ve Karar Alma Süreçleri

Avrupa Birliği (AB), üye ülkeler tarafından Kurucu Antlaşmalar vasıtasıyla açıkça yetkilendirildiği alanlarda düzenleme yapıp bağlayıcı kural koyabilmekte ve gerekli tedbirleri alabilmektedir. AB kurumları da, bu Antlaşmalar'da kendilerine verilen yetkiler çerçevesinde ve belirlenen usul, şart ve amaçlara uygun olarak hareket etmektedir.

AB kurumları, yasama faaliyeti yapabilmekte, ayrıca yasama dışı tasarruflar kabul edebilmektedir.

AB kurumsal yapısı içerisinde yasama faaliyeti; Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu (AP) ve AB Konseyi’nin işbirliği ile gerçekleşir. Yasama sürecinde her bir kurumun görevi, yetkisi ve sorumluluğu birbirinden farklıdır.

Yasama süreci, bazı istisnalar haricinde, Avrupa Komisyonu’nun yeni AB düzenleme taslaklarını planlaması, hazırlaması ve taslak öneriyi AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu’na iletmesi ile başlamaktadır. Komisyon’un bu hazırlık faaliyetleri; düzenleme konusunun ekonomik, sosyal ve çevresel bakımdan sonuçlarının değerlendirilmesini ve AB’nin ve AB vatandaşlarının menfaatlerini gözetmek üzere ilgili paydaşlarla danışmalarda bulunulmasını içermektedir. Komisyon, AB Konseyi harekete geçmediği sürece, bir Birlik tasarrufunun kabul edilmesine ilişkin usullerin her aşamasında önerisini değiştirebilir.

Komisyon’un düzenleme teklifinin kabul edilmesinde ise, tek bir genel usul yoktur. AB’nin her bir politika alanında kararların hangi usul izlenerek alınacağı, Kurucu Antlaşmalar’da açıkça belirtilmektedir.

AB’de karar alma faaliyeti "Olağan Yasama Usulü" ve "Özel Yasama Usul"leri aracılığıyla gerçekleştirilir.

Kurucu Antlaşmalar'da aksi belirtilmediği takdirde uygulanacak olan usul kural olarak Olağan Yasama Usulü’dür. Olağan yasama usulü, Avrupa Komisyonu’nun önerisi üzerine, AP ve AB Konseyi tarafından bir tüzük, direktif veya kararın ortaklaşa kabul edilmesini ifade eder. Bu usulde, yasama işlemi ancak AP ile AB Konseyi’nin anlaşması ile yapılabilir. AP, bir düzenleme önerisini onaylayabilir, reddedebilir veya hakkında değişiklik önerebilir. Bu önerilerin AB Konseyi tarafından da benimsenmesi halinde tasarruf bu şekilde yasalaşabilir. Olağan yasama usulü uyarınca kabul edilen yasama tasarrufları, AP Başkanı ve AB Konseyi Başkanı tarafından imzalanır.

Antlaşmalar’da açıkça belirtilen hallerde Özel Yasama Usulleri’nin uygulanması söz konusudur. Özel Yasama Usulleri, diğerlerinin yanı sıra özellikle; Danışma Usulü ve Muvafakat Usulü şeklindedir.

Danışma usulünde Komisyon'un hazırladığı öneri hakkında AP, AB Konseyi’ne görüş bildirir (onay, ret veya değişiklik), ama bu görüş bağlayıcı değildir. AB Konseyi konuyu AP’nin görüşünü aldıktan sonra bu görüşe uymadan da karara bağlayabilir. Muvafakat usulünde ise, AP’nin Komisyon önerisine onay vermesi halinde, o tasarruf AB Konseyi tarafından kabul edilebilir (Ayrıca bu usul yasama dışı tasarruflar bakımından da kullanılabilmektedir. Birliğin taraf olacağı pek çok uluslararası anlaşma muvafakat usulüne tabidir. Yeni üyelerin Birliğe katılımını sağlayan katılım antlaşmaları ve bir üye ülkenin AB üyeliğinden çekilmesine ilişkin anlaşmalar da AP’nin muvafakatini gerektirir. Bir üye ülkenin AB’nin temel değerlerini ihlal ettiğine yönelik tespitte de AP’nin muvafakati aranmaktadır). Özel yasama usulü uyarınca kabul edilen yasama tasarrufları, tasarrufu kabul eden kurumun başkanı tarafından imzalanır.

AB’de yasama faaliyeti yapılırken Ekonomik ve Sosyal Komite ile Bölgeler Komitesi gibi bazı danışma organlarına da danışılması gerekebilir.

Yasama usulü ile kabul edilen hukuki tasarruflar, yasama tasarruflarını oluşturur. Yasama tasarrufları, AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanır. Bu tasarruflar, belirtilen tarihte, tarih belirtilmemişse yayım tarihlerini izleyen yirminci gün yürürlüğe girer.

Avrupa Komisyonu çıkarılan düzenlemelerin doğru biçimde uygulanmasından, değerlendirilmesinden ve gerektiğinde güncellenmesinden sorumludur.

Antlaşmalar’da, “Bütçenin Onaylanması” ve “Komisyon’un Yasama Dışı Tasarrufları” (yetki devrine dayanan tasarruflar ve uygulama tasarrufları) gibi özel usullerin uygulandığı karar yöntemlerine de yer verilmektedir.

Bir yasama tasarrufunda, Komisyon’a, yasama tasarrufunun asli olmayan bazı unsurlarının tamamlanması veya değiştirilmesi için, genel uygulama kabiliyeti olan yasama dışı tasarruflar kabul etme yetkisi devredilebilir. Yasama tasarruflarında, yetki devrinin amaçları, içeriği, kapsamı ve süresi açıkça belirtilir. Bir alanın asli unsurları, sadece yasama tasarrufu ile düzenlenebilir ve dolayısıyla yetki devrine tabi olmaz. Yetki devrine dayanarak çıkarılan tasarrufların başlığına “yetki devrine dayanan” ibaresi eklenir.

Hukuken bağlayıcı Birlik tasarruflarının uygulanması için yeknesak koşulların gerekli olması halinde, bu tasarruflar, Komisyon’a veya uygun şekilde gerekçelendirilmiş belirli durumlarda ve AB Antlaşması’nın ilgili maddelerinde belirtilen durumlarda Konsey’e uygulama yetkileri verebilir. AP ve AB Konseyi, tüzükler vasıtasıyla, uygulama yetkilerinin Komisyon tarafından kullanımının üye ülkelerce kontrolüne yönelik mekanizmalara ilişkin kuralları ve genel ilkeleri önceden belirler. Uygulama tasarruflarının başlığına “uygulama” ibaresi eklenir.

Tüzük, direktif veya muhatabı belirtilmeyen karar şeklinde kabul edilen yasama dışı tasarruflar, tasarrufu kabul eden kurumun başkanı tarafından imzalanır. Tüzükler, tüm üye ülkeleri muhatap alan direktifler ve muhatabı belirtilmeyen kararlar AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanır. Bu tasarruflar, belirtilen tarihte, tarih belirtilmemişse yayım tarihlerini izleyen yirminci gün yürürlüğe girer. Diğer direktifler ve muhatabı belirtilen kararlar, muhataplarına bildirilir ve bu bildirim ile yürürlük kazanır.

Kurumlar, kabul edilecek tasarrufun türü Antlaşmalar’da özel olarak belirtilmedikçe, tasarrufun türünü, uygulanmakta olan usuller ve orantılılık ilkesi uyarınca, somut durum bazında belirlerler.