Fasıl 15: Enerji

Son Güncelleme: 22 Mayıs 2020

AVRUPA BİRLİĞİ'NİN ENERJİ POLİTİKASI

Avrupa Birliği enerji politikalarının üç temel amacı bulunmaktadır:

1. Topluluğun rekabet edebilirliğine katkı sağlamak,
2. Enerji arz güvenliğini temin etmek,
3. Sürdürülebilir kalkınma temelinde çevrenin korunmasına katkıda bulunmak.

Avrupa Birliği enerji politikalarını oluştururken bu üç amaç arasında bir denge kurmayı hedefler. AB mevzuatı, rekabet gücü yüksek, güvenli ve sürdürülebilir enerji piyasaları oluşturulması, kalitenin artırılması, tüketiciye daha fazla seçenek ve daha ucuz fiyatlar sunulabilmesi amacıyla enerji piyasalarında serbestleşmeyi sağlayıcı düzenlemeleri içermektedir.

Sürdürülebilir bir enerji politikası için iklim değişikliği ile mücadele, AB’nin enerji politikasının önemli bir bileşenidir. Bu bağlamda Komisyon, Avrupa Konseyi’nin onayıyla, 2020’ye kadar gerçekleştirilmesi öngörülen enerji alanına ilişkin üç önemli hedef belirlemiştir:

• Enerji verimliliğinin % 20 artırılması,
• Enerji arzında yenilenebilir enerji kaynaklarının payının %20’ye, ulaşım sektöründe kullanılan biyoyakıtın oranının en az %10’a çıkarılması,
• Sera gazı emisyonlarının % 20 düşürülmesi.

Öte yandan, 23-24 Ekim 2014 tarihlerinde gerçekleştirilen AB Konseyi toplantısında, AB’nin “2030 yılına yönelik iklim ve enerji politikalarının çerçevesi” (2030 framework for climate and energy policies) resmen kabul edilmiştir. Söz konusu paket uyarınca, AB’nin sera gazı emisyonlarının 2030 yılına kadar 1990 seviyesine kıyasla %40 oranında azaltılması, yenilenebilir enerjinin toplam enerji tüketimi içindeki payının %27 oranına yükseltilmesi ve enerji verimliliğinin asgari olarak %27 oranında artırılması öngörülmektedir.

Diğer taraftan, Avrupa Komisyonu, Birliğin enerji politikasını, reform ve yeniden organizasyon yoluyla yeni bir “Avrupa Enerji Birliği”ne dönüştürme amacı kapsamında, ilk etapta 1 Kasım 2014 tarihinde Enerji Birliğinden sorumlu bir Başkan Yardımcısı atamış, 25 Şubat 2015 tarihinde de “İleriye Dönük İklim Değişikliği Politikası ile Dirençli bir Enerji Birliği için Çerçeve Strateji” belgesini yayımlamıştır.

Enerji Birliği Çerçeve Stratejisi olarak anılan belgede, enerji güvenliği, sürdürülebilirlik ve rekabetçiliği artırmak üzere tasarlanan, birbirini tamamlayan ve birbirleriyle yakından ilişkili olan beş öncelik (dimensions) şu şekilde sıralanmaktadır:

1. Enerji arzı güvenliğinin sağlanması
2. Tam entegre ortak Avrupa enerji pazarının oluşturulması
3. Enerji talebini azaltmaya katkı için enerji verimliliğinin artırılması
4. Ekonominin karbonsuzlaştırılması
5. Araştırma, yenilikçilik ve rekabetçilik

Enerji Birliği Çerçeve Stratejisi’nde yukarıdaki hedeflerin gerçekleştirilmesine yönelik olarak 15 başlık altında eylemler yer almaktadır. Strateji’nin ekinde yer alan Enerji Birliği için Yol Haritası’nda ise strateji kapsamındaki eylemlerin uygulanmasına ilişkin bir zaman çizelgesine yer verilmektedir. AB, söz konusu strateji ve eylem planının uygulanmasının yakından takibini öngörmekte “ortak bir enerji politikası” oluşturulması yönünde oldukça güçlü bir siyasi irade ve kararlılık ortaya koymaktadır.

Enerji Birliği Çerçeve Stratejisi vizyonu açısından somut çıktılardan biri de Paris Anlaşması’nın imzalanmasının akabinde, 30 Kasım 2016 tarihinde "Tüm Avrupalılar İçin Temiz Enerji Paketi (Clean Energy for all Europeans)" açıklanması olmuştur. 2020 yılı sonrası için temel hedefler belirlenmiş olup, sırasıyla; enerji verimliliğine öncelik verilmesi, yenilenebilir enerji alanında küresel liderliğin sağlanması ve tüketicilere adil davranılması olarak açıklanmıştır.

Söz konusu paket, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji, elektrik piyasasının tasarımı, elektrik arz güvenliği ve Enerji Birliği’nin yönetimine dair konuları içermektedir. Paket altında yer alan yeni mevzuatın getirdiği yenilikler aşağıda sıralanmaktadır:

Yenilenebilir enerji:

• 2030 yılı hedeflerinde revizyona gidilmiş olup, 2023 yılına kadar bir gözden geçirme maddesi de dahil olmak üzere, yenilenebilir enerjinin toplam enerji tüketimi içindeki payının %32 oranına yükseltilmesine ilişkin olarak bağlayıcı bir hedef belirlenmiştir.
• Yenilenebilir enerji destek mekanizmalarının tasarımına ve istikrarına ilişkin düzenlemeler içermektedir.
• İdari prosedürlerin azaltılmasına ve düzene koyulmasına ilişkin hususlar düzenlenmektedir.
• Öz tüketimde net ve istikrarlı bir düzenleyici çerçeve oluşturulmaktadır.
• Yenilenebilir enerjinin ulaşım ve ısıtma/soğutma sektörleri için kullanımının artırılmasını hedeflemektedir.
• Sürdürülebilir biyoenerji kullanımını hedeflemektedir.

Enerji verimliliği:

• 2030 yılı hedeflerinde revizyona gidilmiş olup, enerji verimliliğinin asgari olarak %32,5 oranında artırılması hedefi getirilmiştir.
• Yıllık enerji tasarrufu yükümlülüğünün 2020 yılının ötesinde genişletilmesiyle özel yatırımların cazibesinin artırılması ve yeni piyasa aktörlerinin ortaya çıkmasının desteklenmesi öngörülmektedir.
• Özellikle kolektif ısıtma sistemlerine sahip çok katlı binalarda yaşayan tüketicilerin faydalanmasına yönelik olarak bireysel ölçüm ve termal enerjinin faturalandırılmasına ilişkin kuralların güçlendirilmesi planlanmaktadır.
• Enerji tüketimine ilişkin olarak daha sık ve yararlı bilgi alınması ve bu sayede ısınma faturalarının tüketici tarafından daha kolay anlaşılması ve kontrol edilmesi sağlanacaktır.
• Üye Devletlerin ısınma, soğutma ve sıcak su tüketimi maliyetlerini tahsis etme konusunda şeffaf ve kamuya açık ulusal kurallarını oluşturması gerekecektir.

Enerji Birliği’nin yönetimi:

• Yatırımcılar için uzun vadeli kesinliği ve öngörülebilirliği destekleyen ve AB ile Üye Devletlerin 2030 hedeflerine ve AB'nin Paris Anlaşması kapsamındaki uluslararası taahhütlerine ulaşmalarına yönelik olarak birlikte çalışabilmelerini sağlayan basit, sağlam ve şeffaf bir yönetişim sistemini uygulamaya koymaktadır.
• Her Üye Devleti, 2021-2030 dönemi için Enerji Birliği'nin beş boyutunu kapsayan ve uzun vadeli perspektifi dikkate alan ulusal enerji ve iklim planı hazırlamaya çağırmaktadır.
• Enerji Birliği’nin beş boyutuna ilişkin raporlar ile Paris Anlaşması’nın raporlama yükümlülüklerinin sıklığını ve zamanlamasını ayarlayarak, Üye Devletlere, Komisyona ve diğer AB Kurumlarına yönelik idari yükü azaltan ve şeffaflığı arttıran bir sistem sunmaktadır.

AB enerji politikasının “Avrupa Enerji Birliği” altında yeniden şekillendirilmesi kapsamında, üçüncü ülkelere karşı müzakere gücünün arttırılmasına, kaynakların ve altyapıların birleştirilmesine, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ile dışa bağımlılığın azaltılmasına ihtiyaç bulunduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda enerji arz güvenliğini sağlamak için alınan önlemlerle ilgili olarak mevcut tüzüğü yürürlükten kaldıran 25 Ekim 2017 tarih ve (AB) 2017/1938 sayılı doğal gaz arz güvenliği tüzüğü yayımlanmıştır.

Tüzüğün genel amacı, AB’nin enerji güvenliğini güçlendirmek, enerji arzında dışa bağımlılığı azaltmak ve herhangi bir doğal gaz arzı krizi ile daha hızlı ve verimli bir şekilde baş edebilmeyi sağlamaktır.

Ayrıca, Tüzük ile daha iyi işleyen bir iç enerji pazarına katkı sağlanacak olup; gerek AB içerisinde, gerekse Enerji Topluluğu’na üye ülkeler ile daha fazla güven ve dayanışma inşa edilecektir.

Tüzük içerisindeki ana hususlar aşağıda sıralanmaktadır:

• Riske açık üye ülkeler ile daha fazla bölgesel işbirliği ve koordinasyon sağlanması
• Aynı risk grubunda tüm üye ülkeler tarafından birlikte hazırlanacak olan zorunlu bölgesel önleyici eylem planları ve acil durum planları ile bölgesel risk değerlendirmelerinin oluşturulması
• Gaz tedarik sözleşmelerinde yer alan hükümlere ilişkin olarak izleme mekanizmalarının artırılması
• Aşırı kriz senaryolarında zorunlu olarak uygulanacak bir dayanışma mekanizmasının oluşturulması
• AB üyesi ülkelerin Enerji Topluluğu'na yönelik yükümlülüklerinin ve AB ile Enerji Topluluğu arasındaki yasal çerçevenin uygulanmasını koordine eden Komisyon yetkilerinin düzenlenmesi

FASLIN KAPSAMI

Enerji faslı kapsamındaki mevzuat enerji iç piyasası (elektrik ve doğal gaz piyasaları), enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynakları, nükleer güvenlik ve radyasyondan korunma ile arz güvenliği alanlarında yoğunlaşmaktadır.

Elektrik ve doğal gaz piyasaları

AB’nin elektrik ve doğal gaz sektörüne ilişkin direktifleri, söz konusu piyasaların rekabete tam olarak açılması ve tüm tüketicilerin tedarikçilerini serbestçe seçebilmelerini, piyasaların bağımsız otorite tarafından düzenlenmesini, sınır ötesi ticaretin geliştirilmesi, tüm tarafların ayrım gözetilmeden şebekeye erişiminin sağlanması ve arz güvenliğinin gözetilmesini öngörmektedir.

2016 yılında açıklanan Temiz Enerji Paketi ile birlikte mevzuatta bir dizi düzenlemeye gidilmiş olup, elektrik ve doğal gaz piyasalarına ilişkin güncel mevzuat aşağıda listelenmektedir:

• Elektrik piyasaları:
  • Elektrik Piyasası Direktifi (Elektrik İç Piyasasının İşleyişine Yönelik Ortak Kuralları Belirleyen ve 2012/27/AB sayılı Direktifi Tadil eden 5 Haziran 2019 tarihli ve (AB) 2019/944 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi)
  • Elektrik Piyasası Tüzüğü (Elektrik İç Piyasasına İlişkin 5 Haziran 2019 tarihli ve (AB) 2019/943 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü)
  • Elektrik Sektöründe Riske Hazırlıklı Olmaya İlişkin Tüzük (Elektrik Sektöründe Riske Hazırlıklı Olmaya İlişkin 5 Haziran 2019 tarihli ve (AB) 2019/941 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü)
  • ACER Tüzüğü (AB için Enerji Düzenleyicilerinin İşbirliği Ajansını kuran 5 Haziran 2019 tarihli ve (AB) 2019/942 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü)
• Doğal gaz piyasaları:
  • Doğal gaz Direktifi (Doğal Gaz İç Piyasasına Yönelik Ortak Kuralları Belirleyen ve 2009/73/AT sayılı Direktifi Tadil eden 17 Nisan 2019 tarihli ve (AB) 2019/62 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi)
  • Enerji Birliği’nin Yönetişimi Tüzüğü (Enerji Birliğinin Yönetişime İlişkin 11 Aralık 2018 tarihli ve (AB) 2018/1999 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü)
  • Doğal Gaz Arz Güvenliğinin Sağlanmasına İlişkin Tüzük (Doğal Gaz Arz Güvenliğinin Sağlanmasına İlişkin, (AB) 994/2010 sayılı Tüzüğü Tadil eden (AB) 2017/1938 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü)

Yenilenebilir enerji

AB, gerek arz güvenliği gerekse iklim değişikliği ile mücadeledeki önemine binaen yenilenebilir enerji kaynaklarının (YEK) geliştirilmesini temel öncelikler arasında değerlendirmektedir. Aynı zamanda, bu teknolojilere yönelik sanayinin gelişmesi, Avrupa’nın içinde bulunduğu mevcut ekonomik koşullarda yeni iş alanı açmasıyla önem arz etmektedir. Bu sebeple AB yenilenebilir enerji politikasını oluşturmuştur (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımının Artırılmasına İlişkin 11 Aralık 2018 tarih ve (AB) 2018/2001 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi).

2009 yılında yürürlüğe giren Yenilenebilir Enerji Direktifi AB'de yenilenebilir kaynaklardan enerji üretiminin teşvik edilmesine ilişkin genel politikayı belirlemektedir. Bu kapsamda AB'nin –her üye ülke için farklılaştırılmış ulusal hedefler vasıtasıyla- 2020 yılına kadar toplam enerji ihtiyacının en az %20'sinin yenilenebilir enerjiyle karşılanması ve ayrıca her bir üye ülkede ulaştırma yakıtlarının en az %10'unun yenilenebilir kaynaklardan sağlanması hedefi getirilmiştir. AB üye ülkeleri, 2020 yılı yükümlülüklerini yerine getirmede izlemeyi öngördükleri yolları, hazırladıkları Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planları’nda (NREAP’lar) ortaya koymuşlardır. Aralık 2018'de Tüm Avrupalılar İçin Temiz Enerji Paketi kapsamında revize yenilenebilir enerji direktifi yürürlüğe girmiştir  (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımının Artırılmasına İlişkin 11 Aralık 2018 tarih ve (AB) 2018/2001 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi). Revize direktifte, 2023 yılında olası bir revizyon maddesiyle, AB’de 2030 yılı için en az %32'lik yeni bir bağlayıcı yenilenebilir enerji hedefi belirlenmiştir. Ayrıca, yenilenebilir ulaştırma yakıtları hedefi en az %14’e çıkarılmış ve ileri nesil biyoyakıtlar için alt hedefler belirlenmiştir. Temiz Enerji Paketi kapsamındaki Enerji Birliği Yönetişimi ve İklim Eylemi Tüzüğü ile (AB/2018/1999) AB üye ülkelerinin ilki 2021-2030 yılları için olmak üzere 10 yıllık Ulusal Enerji ve İklim Planları (NECPs) hazırlamaları ve yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği için 2030 hedeflerine nasıl katkı sağlayacaklarını ortaya koymaları gerekmektedir.

Enerji verimliliği

Enerji verimliliği ve enerjinin rasyonel kullanımı başlığı altında yer alan AB mevzuatı, enerji tüketen ürünlerin eko-tasarım gereksinimleri, kojenerasyon, binaların enerji performansı, yaz saati uygulamaları, enerji etiketlemesi konularını kapsamaktadırlar. Enerji verimliliğine ilişkin ana mevzuat aşağıda sıralanmaktadır:

• Enerji Verimliliği Direktifi (Enerji Verimliliğine İlişkin, 2012/27/AB sayılı Direktifi tadil eden, 11 Aralık 2018 tarihli ve (AB) 2018/2002 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi)
• Binalarda Enerji Performansı Direktifi (Binalarda Enerji Performansına İlişkin, 2010/31/AB sayılı Direktifi tadil eden, 30 Mayıs 2018 tarihli ve (AB) 2018/844 sayılı Direktif)
• Enerji Etiketlemesi Tüzüğü (Enerji Etiketlemesine İlişkin Çerçeveyi Belirleyen, 2010/30/AB sayılı Direktifi tadil eden, 4 Temmuz 2017 tarihli ve (AB) 2017/1369 sayılı Direktif)
• Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine İlişkin Direktif (Enerji ile İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarım Gerekliliklerine Dair Çerçeveyi Belirleyen, 21 Ekim 2009 tarihli ve 2009/125/AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi)

Nükleer güvenlik ve radyasyondan korunma

Nükleer enerji başlığı altındaki AB Müktesebatında, nükleer enerji üretiminde ve yakıt çevriminin tüm safhalarında nükleer güvenliğin sağlanması, radyoaktif atık ve kullanılmış yakıt yönetimi, radyasyondan korunma, nükleer santrallerin güvenliği (devreden çıkarma ile ilgili sorumluluklar, atık yönetimi politikaları, radyasyondan korunma, çevresel etki değerlendirmesi, kamunun bilinçlendirilmesi, devreden çıkarma konusunda teknik yaklaşımlar ile mali ve ekonomik hususlar) konularına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.

AB yüksek düzeyde nükleer güvenliğin sağlanmasına önem vermekte olup, bu alanda bir çerçeve oluşturan Nükleer Güvenlik Direktifi 25 Haziran 2009 tarihinde benimsenmiştir (Nükleer Tesislerin Nükleer Güvenliğine İlişkin Topluluk Çerçevesini Oluşturan 25 Haziran 2009 tarihli ve 2009/71/Euratom sayılı Konsey Direktifi). Bahse konu Direktif, 8 Temmuz 2014 tarihinde 2014/87/Euratom sayılı Direktif ile tadil edilmiştir. Tüm üye devletlerin radyoaktif atık ve kullanılmış yakıt yönetimine ilişkin bir politikası olması gerekmektedir (Kullanılmış Yakıt ve Radyoaktif Atıkların Sorumlu ve Güvenli Yönetimi için Çerçeve Oluşturan 19 Temmuz 2011 tarihli ve 2011/70/Eyratom sayılı Konsey Direktifi) Ayrıca halkın iyonlaştırıcı radyasyonun etkilerinden korunması için temel güvenlik standartları belirlenmiştir (İyonlaştırıcı Radyasyona Maruz Kalmanın Yol Açtığı Tehlikelere Karşı Koruma için Temel Güvenlik Standartlarının Belirlenmesine İlişkin, 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/Euratom and 2003/122/Euratom sayılı Direktifleri tadil eden, 5 Aralık 2013 tarihli ve 2013/59/Euratom sayılı Konsey Direktifi)

FASIL KAPSAMINDA İLGİLİ KURULUŞLAR VE FAYDALI BAĞLANTILAR

Avrupa Birliği enerji politikasının düzenleme alanları hakkında detaylı bilgi için:

https://eur-lex.europa.eu/summary/chapter/energy.html?root_default=SUM_1_CODED=18

• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ)
• Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ)
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)
• Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK)
• Nükleer Enerji Düzenleme Kurumu (NDK)
• Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)
• Uluslararası Nükleer Enerji Ajansı (IAEA)

Avrupa Birliği Komisyonu bünyesinde Enerji sektörü ile ilgili birim:

• Enerji Genel Müdürlüğü (Directorate-General for ENERGY)

(İnternet Sayfası için tıklayınız)

FASLIN MÜZAKERE SÜRECİNDE GELDİĞİ AŞAMA

Faslın tanıtıcı tarama toplantısı 15-17 Mayıs 2006 tarihinde, ayrıntılı tarama toplantısı ise 14-15 Haziran 2006 tarihinde yapılmıştır. Enerji faslının tanıtıcı tarama toplantısı çerçevesinde, Avrupa Komisyonu’nun sunumları elektrik, doğal gaz, petrol, kömür, yenilenebilir enerji kaynakları, enerji verimliliği ve talep yönetimi (enerji hizmetleri, etiketleme, binalar, eko-tasarım), nükleer enerji ve uluslararası anlaşmalar (Enerji Şartı) konularına odaklanmıştır. (Bakınız: http://www.ab.gov.tr/index.php?p=38&l=1) Fasla ilişkin tarama sonu raporu tarafımıza resmi olarak iletilmemiştir. Fasıl siyasi olarak (GKRY) bloke edilmektedir.

Öte yandan, 15 Ekim 2015 tarihinde yapılan Zirve’de alınan Türkiye ile katılım müzakerelerinin yeniden canlandırılması kararı neticesinde, Taslak Tarama Sonu Raporu’nun güncellenmesine ilişkin süreç Kasım 2015 tarihi itibari ile başlamıştır. Avrupa Komisyonu, yeniden hazırlanan raporu Nisan 2016’da Konseye göndermiştir. Ancak bugüne kadar yeni bir gelişme kaydedilememiştir.

Diğer taraftan, Türkiye-AB ilişkilerine ve özellikle de katılım müzakerelerine tekrar bir ivme kazandırılması amacıyla 2012 yılında enerji faslı dahil 8 faslı kapsayan “Pozitif Gündem” süreci başlatılmıştır. Bu kapsamda 14 Haziran 2012 tarihinde “Türkiye-AB Enerji Sektörü Geliştirilmiş İşbirliği” belgesi kabul edilerek enerji işbirliğine ilişkin somut çözüm önerilerinin oluşturulmasına yönelik bir yol haritası açıklanmıştır. Söz konusu yol haritası doğrultusunda mülga Bakanlığımız koordinasyonunda alt sektörler bazında çalışma grupları oluşturulmuş ve 2013-2014 yılları arasında Ankara ve Brüksel’de, elektrik sektörü, doğalgaz sektörü, nükleer enerji, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve ENTSO-E teknik konularına ilişkin beş adet çalışma grubu toplantısı yapılmıştır.

İlaveten, ülkemiz ve AB arasında enerji alanında stratejik işbirliğini ve diyaloğu daha da geliştirme amacıyla 16 Mart 2015 tarihinde “Yüksek Düzeyli Enerji Diyaloğu” başlatılmıştır ve “Ortak Deklarasyon” 17 Mart 2015 tarihinde yayımlanmıştır. Bakanlar seviyesinde bugüne kadar iki adet toplantı gerçekleştirilmiş olup, son toplantı 26 Şubat 2018 tarihinde Brüksel’de teknik düzeyde düzenlenmiştir.

Son olarak, AB Genel İşler Konseyi’nin (GİK) 15 Temmuz 2019 tarihli toplantısında ülkemizin Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon faaliyetleri sözde “yasa dışı” olarak nitelendirilerek yüksek düzeyli diyalogların durdurulması kararına varılmıştır.

FASIL KAPSAMINDA YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR

Fasıl henüz müzakerelere açılamamış olsa da, uyum düzeyi yüksek fasıllar arasındadır. Özellikle elektrik piyasalarının serbestleşmesi, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğine yönelik yürütülen çalışmalar, AB tarafından da olumlu karşılanmaktadır. (Bkz-. Ülke Raporu 2019)

FASIL KAPSAMINDA GERÇEKLEŞTİRİLEN PROJELER

Tamamlanan Projeler

Devam Eden Projeler